Etapas da vida de Novoneyra

Uxío Novoneyra nace na aldea de Parada de Moreda - serra do Courel. Lugar que deixará unha pegada importante nas súas obras poéticas polas experiencias vividas alí- o 19 de xaneiro de 1930 e morre en Santiago de Compostela o 30 de outubro de 1999.

Viviu nun tempo difícil no que a situación política era a seguinte:

-No 1936 estoura a Guerra civil e apróbase o Estatuto de Autonomía no "goberno do exilio".

- Ditadura e anos de represión. Péchanse editoriais, revistas, xornais... e a nosa lingua prohíbese. Os escritores só teñen dous camiños: o "exilio interior" e o "exilio exterior".

-En 1950 o réxime franquista estabilízase internacionalmente. Morre Castelao e desaparece o PG. Pero rexurde a conciencia "galeguista". Comezan a aparecer editoriais como Benito Soto, Bibliofilos Gallegos e nace a editorial Galaxia que lle dá un respiro ás nosas letras porque arredor dela móvense moitos intelectuais que teñen a Galicia e á lingua como elementos a defender.

-Na década dos 60 aparece un novo nacionalismo político (PSG, UPG).

-No ano 1975 morre Franco e chega a democracia.
-En 1978 apróbase a Constitución Española, no 1981 o Estatuto de Autonomía e no 1983 a Lei de Normalización.

ETAPAS

Novoneyra levou o seu Courel consigo, estivera onde estivese, pero cando viviu noutros lugares coñeceu a amigos que o axudaron a formarse como escritor e persoa.

LUGO

Coñece ao escritor da Terra Chá, Manuel María (1929-2004)

Muiñeiro de brétemas (1950) peza inaugural da Escola da Tebra e á que seguen Morrendo a cada intre, Advento (1954) nas que aparece unha visión atormentada da existencia. A partires de Documentos persoais (1958) comeza coa poesía social e cunha denuncia explícita da situación de Galicia, sen esquecer a retranca e o humor. Denuncia que se fai directa en Laio e clamor pola Bretaña (1973). Cultiva a poesía paisaxística en Terra Chá (1954); e a intimista en A primavera de Venus (1983).

OUTONO

Galicia é un Outono puro e bon,
un río que decorre mansamente,
lume abrasador, fértil semente,
futuro presentido e en sazón.
E foi labrando o tempo-luz-paixón,
o seu ser escuro e trascendente,
luíndo o corazón de toda a xente
e conformando a terra e o terrón.
Galicia é unha agarda moi madura
que non permite prazos, dilacións,
estancamente, freo ou coutadura.
¡Abonda xa de laios e cancións!

¡Non queremos ser ríos de tristura

correndo pola vida a tropezóns!

O idioma somos nós, pobo común,
vencello que nos xungue e ten en pé,
herdanza secular de cada un,
fogar no que arde acesa a nosa fe.

En Lugo tamén coñece a Ánxel Fole (1903- 1986), escritor que viviu tempadas no Incio e en Quiroga, terras próximas ao Courel.

Novoneyra deixa testemuña da amizade con este autor no poema que titula
"ÁNXEL FOLE SEGÚN MASIDE"

OLLOS de cinsa e nebra

chegados da tebra!
Ollar antigo e novo! Ollar

que pon un manto ó pousar!
Ollar que neva!

Ollar que leva

e sabe o que se sabe

e canto en nós cabe!

Ollar aberto que abre
e tenta o couto do inralvabre!
Ollar que pergunta clamea di:

Non podo non ser nin ser así!

COUREL

-No ano 1947 iniciou unha profunda relación persoal con María Mariño, que deixará unha forte pegada na obra de ambos. A poetisa pertence á xeración do 36 escribindo obras de carácter intimista como Palabra no tempo (1963) e Verba que comeza.(1967), na que destaca a comuñón do ser humano coa natureza e a "súa" morte presentida.

A MARÍA MARIÑO

CÁNTOS outonos e longos invernos
pasando a ollada-espello a espello-
da coor dos teus ollos a coor do ucedo!

Máis tarde, o feito de regresar ao Courel motívao a escribir en galego publicando Os Eidos.

No Courel casa por segunda vez cunha moza chamada Elva Rei, á que lle dedica poemas como ”A Elva que veu pro Courel” en 1981,en Os eidos e coa que terá tres fillos.

NEVA

e non leva.

Todo un tempo a un ora.

.......................................

Cai a neve a plomo

como

nun ámeto pechado

cai a neve fora.

....................................

Xa non se oi o río.

Vai nacer outro Uxío

pra que siga o Pasado.

Madrid:

Nesta cidade entra en contacto co grupo Brais Pinto ( R, Patiño, C. Arias, Bautista Álvarez, X.L. Méndez Ferrín, B. Álvarez, “Foz” e Manuel María), que era un grupo de estudantes e novos traballadores galegos de ideoloxía esquerdista que editaron unha colección de poesía chamada Illa Nova onde publicaban as súas obras.

Tamén se relaciona co pintor Tino Grandío e con Reimundo Patiño ao que lle dedicará algún poema. Proba da relación que existiu entre o poeta e os artistas están os obras pictóricas que vos ofrecemos.

GRIS- GRANDÍO

Nun chover por siglos

todo foise esluíndo...

( 1963)

Tino Grandío (Retrato de Novoneyra):

Pintura de Reimundo Patiño:

Nos anos que pasou en Madrid, Novoneyra obtén a fama de "decidor" nas aulas universitarias. O seu pensamento comeza a cambiar e "o noso pobo, convértese en fala". A partires de aí, a defensa dos nosos autores, da nosa patria, da nosa identidade como persoas desta vella nación europea estará presente.

Santiago

Carlos Maside:

Ramón Piñeiro (1915-1990):

Ramón Piñeiro é un dos galeguistas históricos máis importantes do século XX. Foi un dos fundadores, e un dos primeiros directores da editorial Galaxia e da revista Grial. Politicamente foi membro das mocidades galeguistas e do partido galeguista e deputado do PSG- PSOE.

A súa principal actividade foi a de intentar desposuír ao galeguismo do seu compoñente político para centralo no compoñente cultural (o que se chamou "piñeirismo"). Apelou a saudade, a paisaxe e ao humor como fundamentos da identidade dos galegos e a verdadeira esencia de Galicia. Escribiu moitos ensaios, entre os que destacamos Da esencia da verdade.

José Otero Abeledo alcumado como Laxeiro(1908-1996):

A súa infancia rural está presente na súa pintura que coñece tres etapas: a primeira reflicte os mundos da ensoñación cun estilo moi barroco no que predominan as cores ocres. Na segunda, máis intensa e personal, alterna o folclórico e o relixioso, dende unha visión persoal. A terceira etapa achégase a modos postcubistas, de clara raíz picassiana.

(retrato de novoneyra feito por Laxeiro)